Çapraz Bağ Nedir?
Hareket sistemimizdeki en önemli eklemlerden biri diz eklemidir. Üç tane kemiğin bir araya gelmesiyle oluşan diz eklemi bir taraftan ayakta durmamıza, yürümemize, oturup kalkmamıza imkan verirken diğer taraftan en sert sportif hareketlerin yapılmasına olanak sağlar. Ayakta durma sırasında diz eklemine vücut ağırlığının yarısı binerken, yürüme ve koşma sırasında bu yük daha da artar ve eklemi zorlamaya başlar. Diz ekleminin en zor koşullara cevap verebilmesi ve ihtiyacı karşılayabilmesi için eklemi oluşturan kemikler dört tane sağlam bağ vasıtasıyla birbirine bağlanmış olup bu bağların ikisi iç ve dış yan taraflarda, biri önde diğeri de arkadadır.
Çapraz Bağ Kopması
Daha sonra yapılan muayene ve MR incelemesiyle Çapraz Bağ durumu net olarak anlaşılır. Ön ve arka çapraz bağlarda ki yırtıklar kısmi veya tam olabilir. Kısmi yırtıklarda gerekli tedbir ve tedaviler uygulandığı takdirde bir süre sonra yırtık iyileştiği halde, tam yırtıkların kendiliğinden iyileşme şansı yoktur. Aktif sporcularda tam yırtık tanısı konduktan sonra ameliyat kararı verilir. Aktif spor yapmayanlarda ise ameliyattan önce tıbbi tedavi fizik tedavi imkanlarını sonuna kadar kullanmakta yarar vardır. Günlük yaşantıyı ve yürümeyi engelleyecek derecede yakınmaları olmayan hastalarda uygun bir fizik tedavi ve rehabilitasyon programı ile bağlardaki hasarın iyileşmesi sağlanabilir. Rehabilitasyon süreci içersinde havuz tedavisinin yanı sıra ultrason, lazer, manyetik alan gibi çeşitli fizik tedavi araçları kullanılabilir. Havuz içinde yapılan yürüme ve geri yürüme egzersizlerinden hastalar çok yararlanırlar.
Çapraz Bağ Ameliyatı olan hastalarda ise dizin eski fonksiyonlarına kavuşması ve hareketlerin rahatça yapılabilmesine olanak sağlaması bakımından hemen ertesi günden itibaren kapsamlı bir rehabilitasyon programına başlanması gerekir. Dozu ve süresi giderek arttırılan egzersizlerle diz çevresindeki kasların güçlendirilmesine, elastikiyetin geliştirilmesine çalışılır. Fizik tedavi ve rehabilitasyon sırasında diz eklemini destekleyici breysler ve bandajlar da kullanılabilir. Futbol, basketbol gibi travmatik sporları yapanlarda ortalama 6 aylık bir rehabilitasyon programına ihtiyaç vardır.
Ön çapraz bağ, diz ekleminde femur ve tibia kemiklerini birbirine bağlayan yapılardan birisidir. Dizin normal işlev görmesi için çok önemli olan bu bağ, tibia kemiğinin anormal bir şekilde öne doğru yer değiştirmesini engelleyen en önemli yapıdır.
Spor sırasında meydana gelen ve sporcuların 4 haftadan uzun süre spordan uzak kalmasına neden olan yaralanmalar içinde ön çapraz bağ yaralanmaları birinci sırada yer alır. Ön çapraz bağ yaralanmalarını iç menisküs ve iç yan bağ yaralanmaları takip eder. Amerika Birleşik Devletlerinde yılda yaklaşık 200 bin ön çapraz bağ yaralanması ortaya çıktığı saptanmıştır. Toplumun spora olan ilgisinin artması ile bu sıklığın artması beklenmektedir. Ülkemizde sağlıklı veriler olmamakla birlikte yılda 3 bin civarında ön çapraz bağ yaralanması ortaya çıktığı tahmin edilmektedir.
Ön Çapraz Bağ Yaralanmaları
Ön çapraz bağ yaralanmaları, genellikle sabit ayak üzerinde ani dönme hareketi sırasında ortaya çıkar. Sıklıkla sporcunun kendisinin yaptığı bir hareket sırasında olur. Daha nadiren dize gelen doğrudan darbeler, trafik kazaları, yüksekten düşme ve endüstriyel kazalar sonrasında ön çapraz bağ yaralanmaları ortaya çıkabilir. Bu durumda, ön çapraz bağ yaralanmalarına arka çapraz bağ, yan bağlar ve menisküslerin yaralanmaları da eklenebilir. Kadın sporcuların yapısal özelliklerinden dolayı ön çapraz bağ yaralanmaları erkek sporculara göre daha sık görülür. Erişkinlerde yaralanmalar bağın gövdesinden kopması şeklindeyken, çocuklarda yaralanma bağın kemiğe yapıştığı yerden bir parça koparması şeklinde olabilir.
Ön Çapraz Bağ Kopması Belirtileri
Ön çapraz bağ yaralanması sırasında dizde ani bir kopma hissi ile birlikte şiddetli bir ağrı ortaya çıkar. Bazı sporcular bağın kopma sesini duyabilirler ve sıklıkla yere düşerler. Diz ekleminin içinde hızla gelişen kanamaya bağlı olarak şişlik meydan gelir. Sporcu genellikle spora devam edemez ve müsabakayı bırakmak zorunda kalır. Ağrı ve şişliğe bağlı olarak dizde hareket kısıtlılığı meydana gelir ve topallama ortaya çıkar. Bazı sporcular dizlerinin yerinden çıkıp girdiğini hissedebilirler.
Birkaç gün-hafta içinde diz eklemindeki şişlik ve ağrı azalır. Diz hareketleri kazanılır ve topallama kaybolur. Ancak bu sefer özellikle ani dönüşlerde, ani yavaşlama hareketi sırasında ve merdiven inerken dizde boşluk ve emniyetsizlik hissi ortaya çıkar. Ön çapraz bağ kopması olan dizlerde yüzme, bisiklet gibi sporlar yapılabilir; ancak futbol, basketbol, hentbol, voleybol, kayak gibi ani sıçrama, dönüş ve hızlanmaların olduğu sporların üst düzeyde yapılması mümkün değildir. Eğer sporcu ön çapraz bağı olmadan bu sporlara devam etmek isterse yeni yaralanmalar ve dizdeki hasarın artması riski çok yüksektir.
Çapraz Bağ Yırtığı
Hareket sistemimizdeki en önemli eklemlerden biri diz eklemidir. Üç tane kemiğin bir araya gelmesiyle oluşan diz eklemi bir taraftan ayakta durmamıza, yürümemize, oturup kalkmamıza imkan verirken diğer taraftan en sert sportif hareketlerin yapılmasına olanak sağlar. Ayakta durma sırasında diz eklemine vücut ağırlığının yarısı binerken, yürüme ve koşma sırasında bu yük daha da artar ve eklemi zorlamaya başlar. Diz ekleminin en zor koşullara cevap verebilmesi ve ihtiyacı karşılayabilmesi için eklemi oluşturan kemikler dört tane sağlam bağ vasıtasıyla birbirine bağlanmış olup bu bağların ikisi iç ve dış yan taraflarda, biri önde diğeri de arkadadır.
Öndeki ve arkadaki bağlar çapraz şekilde kemiklere yapıştığından “ön veya arka çapraz bağ” olarak adlandırılırlar. Normal koşullarda ön ve arka çapraz bağlar en zorlu hareketler sırasında dahi diz eklemini korur ve eklemi oluşturan kemiklerin öne- arkaya kaymasını, eklem bütünlüğünün bozulmasını engeller. Ancak beklenmedik bazı durumlarda ve ekleme sert darbeler geldiğinde, özellikle diz eklemini kendi etrafında dönmeye zorlayan travmalar sırasında bu bağlarda zedelenmeler ve yırtıklar meydana gelebilir. Hareketler sırasında ön çapraz bağa daha çok yük bindiğinden, yırtıklar da fazla görülür. İlk yırtılma anında şiddetli ağrıyla birlikte diz ekleminde hassasiyet ve şişlik olabilir, hareket çok zorlaşır. Bu durumda, harekete devam etmeyip derhal dizi tespit etmek gerekir.
